Bilanço Nedir? Bilanço Nasıl Hazırlanır?

Gelecek planlamalarını daha sağlıklı bir şekilde oluşturmak ya da mevcut mali durumlarının tespitini gerçekleştirmek isteyen firmalar, bilançodan yararlanırlar. Şirkete dair en önemli göstergelerden biri olarak kabul gören bilanço, genellikle belli bir süreci kapsayarak hazırlanır. Oldukça hassas bir çerçevede oluşturulan bilanço tablolarının arkasında, genellikle lisanslı uzmanlar ya da muhasebecilerin imzası bulunur.

Bilanço göstergeleri, ilgili döneme dair mali performansları çok bariz bir şekilde yansıtır. Ayrıca bilanço, şirketlerin genel sermaye yapılarına dair güçlü göstergelerdir. Bilanço tablolarında sahip olunan varlıklar kadar hissedar yatırımlarına tanık olmak da mümkündür. Peki “Bilanço nasıl hazırlanır?” ve “Bilanço ne işe yarar?” Bu soruların yanıtlarına daha yakından bakmaya çalışalım.

Hangi ölçekte olursa olsun kurumsal işletmelerin mali döngülerinin verimli bir biçimde ilerleyebilmesinde pek çok etkenden söz etmek mümkündür. Bu etkenlerden biri olan bilanço, alınacak her türlü finansal karar için bir referans noktası oluşturabilir. Bu kararlar verilmeden önce tüm şirketler, mevcut verilerini en ince detayına kadar görmek ister.

Bilanço kavramı, şirketlerin spesifik bir dönem özelindeki performanslarını ve durumlarını yansıtan tablolardır. Söz konusu tablolar genel olarak varlıklarla beraber öz kaynakları ve mevcut borçları listeler. Finansal performansların etraflıca analiz edilmesinde başvurulması gereken tablolardan biri olan bilanço, muhasebe işlemlerinin odak noktasında konumlanır.

Bilanço ile beraber şirket varlıklarını raporlamak, işletme borçlarını tutmak, öz kaynaklara dair tüm güncel verileri incelemek son derece pratikleşir. Bilanço tablosunda yer alan kalemler, envanter ve nakit değerlere göre oluşturulur. Şirketin finansal potansiyeline ve hareketlerine dair şeffaf bir bilgilendirme yapan bilanço, dönem sonu zarar ya da kâr durumları hakkında bilgiler sunar. Bu tabloların elbette yasal sorumluluklara uygun şekilde oluşturulması gerekir. Hem prosedür bakımından hem de yasalar gereği, büyük şirketlerin bilanço tutmaları gereklidir. Aksi takdirde gelecek odaklı alınacak büyük çaplı kararlarda risk faktörleri ön plana çıkmaya başlar. Dolayısıyla bilançonun varlığı, risk ihtimalini düşürür.

Büyük şirketler sadece çalışanlarına ve yöneticilerine karşı değil, aynı zamanda hissedarlarına karşı da sorumludur. Bilanço tablosu, bu sorumluluk ve şeffaflık ilkesini daha da pekiştiren bir unsurdur. Bilançonun temelinde, aynı zamanda muhasebenin de ana ilkelerinden biri olan “varlık eşitliği” söz konusudur. Bu ilke; şirket varlıklarının, her daim borçlar ve sermayenin toplamına eşit olması gerektiğini savunur.

Bilanço tabloları, şirketlerin mali durumlarını dengelemede büyük bir işleve sahiptir. Günümüzde büyük işletmeler çoğunlukla çeyrek sonlarında güncel bilanço tablolarını oluşturur. Şeffaf olarak sunulan sonuçlar sayesinde tüm paydaşlar, şirketin ekonomik durumunu izleme şansı bulur.

Gedik Yatırım YouTube kanalını takip ederek şirketlerin güncel bilanço tablolarından haberdar olabilir, hisse senetlerinin bilanço analizlerini bulabileceğimiz YouTube videolarımıza ise buradan ulaşabilirsiniz.

Her ne kadar belli bir zamanı kapsasa da bilanço tabloları, işletmeler açısından hayati bir öneme sahiptir. Gerçekleştirilen stratejilerin, planlamaların bir bakıma sonucu, bilanço tablolarına yansır. Bu bakımdan bilanço tablosu hem geçmişte gerçekleştirilen planlamaların bir karnesidir hem de gelecek dönemde oluşturulacak stratejilerin temelini oluşturur. Bu iki yöne hizmet eden özelliği bilanço tablolarını daha da önemli kılar. Bir şirketin ayakta kalmasında, büyüme ivmesi gösterebilmesinde, yükseliş trendine girebilmesinde bilanço tablolarında yer alan verilerin önemi büyüktür.

Alınacak yeni kararlar için bilanço tabloları bir öngörüde bulunabilir. Çünkü her bilanço tablosu şirkete dair varlık, öz kaynak ya da borç gibi durumları “güncel” olarak aktarır. Likidite ve kârlılık oranı gibi göstergeler için bilanço tablosundan gelecek sonuçlar beklenir. Örneğin şirket, borçlanmaya dair tercihlerini bu verilere göre belirleyebilir. Ayrıca bir sonraki bilanço tablosu hazırlanana dek yeni hedefler belirlenebilir. Özetle bilanço verileri, işletmeler açısından güvenilir bir rehber niteliğindedir. Bu şeffaf durum, aynı zamanda paydaşların şirkete olan güvenini tazeleyen de bir unsurdur.

Elbette belli periyotlara özel olarak şirket verilerini incelemek, tek başına yeterli bir unsur olmayabilir fakat en azından zamanın akışına göre gidişatı ve değişimleri izleyebilmek için en etkili çözümlerden biri olarak değerlendirilir. Bilançoda pek çok analiz aracından etkili şekilde yararlanılır. Bu anlamda çok modern ve kapsamlı bir analiz zemini sunar. Özellikle şirketin hisse senetlerine yatırım yapmak isteyen kişiler için es geçilmemesi gereken tablolardır.

Belli dönemlere dair finansal performansları yansıtan bilanço tablolarını hazırlamak, hassas bir yaklaşım gerektirir. Burada asıl amaç, hazırlanacak bilançonun şirket performansına doğru bir biçimde yön vermesini sağlamaktır. Bunun için de daha sağlıklı ve doğru kayıtlara gereksinim vardır. Tam da bu gerekçeyle bilançonun hazırlanması, liyakat ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir.

Bilanço düzenleme kısmı, muhasebe kayıt sisteminde, açılış yevmiye adı verilen kayıtla başlar. Bilançoda kendine yer bulabilecek kalemler tespit edilip açılış yevmiye kaydı gerçekleştiği zaman, açılış bilançosu da oluşur. Açılış bilançosu kısmında en çok dikkat edilecek unsur, kaynak ya da varlık hesaplamalarını doğru şekilde ilgili hesap sınıflarına koymak olmalıdır. Örneğin varlıklara dair kalemler sol kısma yazılmalıdır. Kaynaklara dair kalemlerse sağ tarafta konumlanmalıdır. Bu arada düzenleyici hesapların pasif ve aktif toplamlarda hangi şekilde konumlanacakları da belirleyici bir noktadır.

Bilanço tablosunda aktif kısımda bulunan ve aktif karaktere sahip olan hesaplar toplanmalıdır. Pasif olan bölüm, tablonun sağına yerleştirilir. Söz konusu bölüm aynı zamanda şirketin sermaye geçmişini, geçmiş senelerde uğradığı zararları, elde ettiği kârlılık düzeyini ve borçlarını yansıtır. Bu bilançonun ana denklemi, aktif ve pasif tarafların eşit olması gerekliliği üzerine kuruludur.

Günümüzde kabul gören hâliyle bilançonun temel üç ayağını yükümlülükler, öz kaynaklar ve varlıklar oluşturmaktadır. Bilançoda yer alan tüm kalemler hem iç hem de dış stratejilere dair pek çok done sunar.

• Varlıklar, tablo içerisinde sol bölümdedir. Bunlar; genellikle stokları, nakit alacakları ya da sabit durumdaki varlıkları bünyesinde barındırır. Bu kısımda işletmenin potansiyel likit varlığını görmek mümkündür.
  
  
• Yükümlülükler ise bilanço tablosundaki işletme borçlarını ya da finansal yükümlülüklerini güncel olarak aktarır. Ödemesi 1 yıldan daha az olan borçlar, kısa vadeli borçlar olarak adlandırılır. Bu borçlar çoğunlukla vergi borçlarını yansıtırken uzun vadeli borçlar, banka kredilerine dair veriler sunar.
  
  
• Bilanço tablosunun bir diğer ayağını oluşturan öz kaynaklar, işletme sahiplerine ait finansal kaynaklar olarak kabul edilir. Buradaki rakamlar, tümüyle işletme sahiplerine yöneliktir. İşletmenin net değerini görmek açısından başvurulan bir veridir.

Bilanço türleri arasında yer alan konsolide bilanço, ortakların aynı döneme ilişkin borç, öz kaynak ya da varlıkların yalnızca bir şirkete aitmiş gibi sunulduğu bilançoları ifade eder. Konsolide bilanço türünde de finansal özetler bir rapor aracılığıyla aktarılır. Konsolide bilanço, birden çok şirketin işlemini barındırır. Şirketler bilanço içerisinde ana işletmeye bağlıdır, mali durumlar ise bilançoda toplu hâlde gösterilir. Yani bağlı şirketlerin kendi özel durumundan ziyade toplu hâlde derlenmiş olan veriler ön plana çıkar. Konsolide bilançonun temelinde, bütün işletmeleri bir araya toplama prensibi söz konusudur.

Bir diğer bilanço türü olan proforma bilançonun geleneksel bilançodan en önemli farkı geleceğe endeksli ve taleplere bağlı oluşudur. Proforma bilanço tablosu oluştururken kapsamlı bütçeleme yöntemi, oranlar yöntemi ya da regresyon yöntemi gibi yöntemlerden faydalanılır. İşletmenin gelecek dönemlerdeki mali planlamalarından hareket edilerek oluşturulan proforma bilanço sayesinde kaynak ihtiyaçları daha net şekilde belirlenir.

Mali bilanço genel olarak vergi prosedürlerine uygun biçimde hazırlanan ve kavramsal hesaplamaya odaklanan bilanço çeşididir. Mali bilanço bazı kaynaklarda “vergi bilançosu” olarak da adlandırılır. Bilanço oluşturulurken mali yasalar ve kurallar konusunda çok daha özel bir hassasiyet söz konusudur. Zira bu bilançonun düzenlenmesinde mevcut yasal prosedürlere uymak, katı bir zorunluluktur. Vergiye konu olacak kazanç düzeyinin net şekilde saptanması daha da önem kazanır. Tablonun oluşturulma aşamasına demirbaş, tahvilat ya da esham gibi pek çok iktisadi değer, vergi yasalarına göre değerlendirmeye alınır.

Bilanço grafiklerini düzenli olarak oluşturmak kadar bu tablolardan gelen verileri sağlıklı bir biçimde okuyabilmek ve yorumlayabilmek de önemlidir. Bilanço, uzun vadeli planlamalarda tek başına ele alınmamalıdır. Tam da bu sebeple önceki bilanço değerleriyle beraber karşılaştırmalı yöntemlerle değerlendirilmelidir. Öte yandan aynı sektörü paylaşan şirketlerin bilançolarıyla da karşılaştırma yapmak da oldukça verimli bir yöntemdir.

Tüm işletmeler, mali performanslar için farklı bir yaklaşımı benimseyebilir. İşletmeler ya da diğer paydaşlar bilançoyu değerlendirirken aktiflere öncelik vermelidir. Ayrıca kaldıraç oranlarına da özel olarak dikkat etmek gerekir. Sermaye içerisinde ne düzeyde borç miktarı olduğunu kavramak için bu oranlar, bir göstergedir. Bilançoyu okurken analist beklentileri, güven endeksi ve istikrar gibi kriterleri ön plana çıkarmakta yarar vardır. Büyük şirketler, kapsamlı bilanço analizleri için profesyonel düzeyde destek alabilmektedir.